سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی (Stroke) به اختلال ناگهانی در جریان خون مغز گفته می‌شود که به دلیل انسداد عروق (سکته ایسکمیک) یا پاره شدن عروق خونی (سکته هموراژیک) رخ می‌دهد. این اختلال باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی در بافت‌های مغز شده و به مرگ سلول‌های مغزی در نواحی آسیب‌دیده منجر می‌شود. علائم سکته مغزی شامل ضعف یا فلج ناگهانی در یک سمت بدن، مشکل در تکلم، تاری دید، سرگیجه، و کاهش هوشیاری است. درمان فوری برای کاهش آسیب مغزی حیاتی است، و روش‌های درمانی شامل داروهای حل‌کننده لخته یا جراحی‌های ترمیمی و تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند به بهبود عملکرد بیمار کمک کند.
روش های درمان ضعف یا فلج ناگهانی در یک سمت بدن
ضعف یا فلج ناگهانی در یک سمت بدن که معمولاً ناشی از سکته مغزی است، به کمک روش‌های مختلف درمانی مدیریت می‌شود. این درمان‌ها بسته به شدت آسیب و زمان مداخله به کار گرفته می‌شوند:
-
درمان دارویی: اگر سکته ایسکمیک باشد، داروهای ضد لخته مثل ترومبولیتیک‌ها (مانند tPA) می‌توانند در ساعات اولیه پس از سکته، لخته را حل کرده و جریان خون را به مغز بازگردانند.
-
توانبخشی: پس از کنترل آسیب‌های حاد، فیزیوتراپی و کاردرمانی برای تقویت عضلات ضعیف شده و بازآموزی حرکت استفاده می‌شوند. کاردرمانگران نیز مهارت‌های روزمره را به بیماران بازمی‌گردانند.
-
تحریک مغزی غیرتهاجمی (مانند rTMS): این روش می‌تواند به افزایش نوروپلاستیسیته و کمک به بهبود حرکت و عملکرد اندام‌ها در افراد مبتلا به فلج بعد از سکته مغزی کمک کند.
-
جراحی: در برخی موارد، جراحی برای برداشتن لخته‌های بزرگ یا ترمیم عروق آسیب‌دیده انجام می‌شود.
درمان زودهنگام و مداوم کلید بهبود بلندمدت بیمار است.
نوروپلاستیسیته چیست؟
نوروپلاستیسیته (Neuroplasticity) یا انعطاف‌پذیری عصبی به توانایی مغز برای تغییر و سازگاری در پاسخ به تجربه‌ها، یادگیری، آسیب‌ها یا تحریک‌های محیطی گفته می‌شود. این ویژگی مغز امکان بازسازی و تقویت ارتباطات عصبی را فراهم می‌کند و می‌تواند به بهبود عملکرد مغز پس از آسیب‌هایی مانند سکته مغزی کمک کند. نوروپلاستیسیته شامل ایجاد مسیرهای عصبی جدید، تقویت اتصالات موجود، و حتی تغییر عملکرد برخی از نواحی مغز برای جبران آسیب‌های واردشده به بخش‌های دیگر است. به همین دلیل، تکنیک‌های توانبخشی و روش‌های تحریک مغزی مانند rTMS از این خاصیت بهره می‌برند تا به بازگرداندن عملکرد از دست‌رفته کمک کنند.
نقش rTMS در افزایش نوروپلاستیسیته؟
rTMS (تحریک مغناطیسی مکرر مغز) با استفاده از میدان‌های مغناطیسی متمرکز، به‌طور غیرتهاجمی نواحی خاصی از مغز را تحریک می‌کند. این روش با تأثیرگذاری بر فعالیت نورون‌ها در مغز، می‌تواند به افزایش نوروپلاستیسیته کمک کند. عملکرد rTMS به این صورت است که امواج مغناطیسی به نورون‌های مغز ارسال می‌شوند و پتانسیل‌های عمل ایجاد می‌کنند، که این امر به تغییر و تقویت ارتباطات عصبی منجر می‌شود.
rTMS از دو طریق نوروپلاستیسیته را تقویت می‌کند:
-
تسهیل تحریک‌پذیری نورون‌ها: rTMS می‌تواند با تحریک نواحی کمتر فعال مغز، باعث تقویت سیگنال‌های عصبی و افزایش فعالیت ناحیه‌های مربوط به کنترل حرکتی یا شناختی شود.
-
مهار فعالیت بیش‌فعال: در مواردی مانند سکته مغزی، نواحی آسیب‌دیده ممکن است به دلیل اختلال عملکرد، مهار شوند. rTMS می‌تواند نواحی بیش‌فعال را مهار کرده و با کاهش این فعالیت، امکان بازسازی تعادل بین نواحی مختلف مغز را فراهم کند.
در نهایت، این تغییرات در نورون‌ها و مسیرهای عصبی به تقویت یادگیری و بهبود توانایی‌های حرکتی و شناختی پس از آسیب‌های مغزی کمک می‌کند.
تعادل بین نواحی مختلف مغز با TMS ؟
در روش TMS (تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال)، تعادل بین نواحی مختلف مغز از طریق تنظیم فعالیت نورون‌ها در نواحی مغزی مرتبط با عملکردهای مختلف بازسازی می‌شود. سکته مغزی یا دیگر اختلالات عصبی می‌توانند باعث عدم تعادل بین فعالیت نواحی مختلف مغز شوند. به‌عنوان‌مثال، ناحیه‌ای از مغز که دچار آسیب شده، ممکن است فعالیت کمتری نشان دهد، درحالی‌که ناحیه‌ی مقابل آن در نیمکره دیگر ممکن است بیش‌فعال شود.
TMS از دو روش اصلی برای ایجاد این تعادل استفاده می‌کند:
-
تحریک نواحی کم‌فعال: در نواحی از مغز که در اثر آسیب‌دیدگی یا بیماری فعالیت کمی دارند، TMS با اعمال پالس‌های تحریک‌کننده به این نواحی باعث افزایش فعالیت نورونی می‌شود. این تحریک باعث بازسازی اتصالات عصبی و تقویت سیگنال‌های عصبی می‌شود، و در نتیجه، عملکرد ناحیه آسیب‌دیده بهبود پیدا می‌کند.
-
مهار نواحی بیش‌فعال: در مقابل، نواحی مغزی که به دلیل کاهش عملکرد نواحی آسیب‌دیده بیش‌فعال شده‌اند، می‌توانند توسط TMS مهار شوند. با استفاده از پالس‌های با فرکانس پایین، فعالیت این نواحی کاهش می‌یابد و مغز می‌تواند تعادل جدیدی ایجاد کند.
